Zorgen om jeugd

'Opa vertelt', ik hoor het mijzelf zeggen. Het gebeurt nogal eens in discussies over jeugd en onderwijs. Vanaf midden jaren tachtig mag ik me bezighouden met deze thema's. Ik werkte bij het Ministerie van Onderwijs, de onderwijsbegeleidingsdienst en afdelingen onderwijs. En de laatste jaren ben ik ook bestuurlijk actief op deze terreinen, bijvoorbeeld bij jeugdhulpinstelling Yorneo en nu het openbaar onderwijs in de stad Groningen. 
Met deze ruime ervaring denk je wat gemakkelijker mee te praten over 'passend onderwijs' en 'jeugdzorg'. Maar dat is slechts schijn. Want als je een deskundige als Sharon Stellaard over de vloer hebt, merk je hoe complex het is. Zij betoogt al jaren met verve dat het echt anders moet op deze terreinen. 
Op zich is dat wel logisch. In Nederland wordt meer dan 5% van de kinderen verwezen naar het speciaal onderwijs. Daarmee zijn we koploper in de wereld. En in de jeugdhulpverlening zijn de cijfers nog veel dramatischer: liefst 1 op de 7 kinderen wordt verwezen naar jeugdzorginstellingen. Dat waren er nog geen twintig jaar geleden slechts 1 op de 28. Het kan niet zo zijn dat de samenleving voor jongeren in een paar jaar tijd zoveel problematischer is geworden.

Het is veelal niet goed als kinderen opgroeien in een ‘speciale’ omgeving. Kinderen moeten (met ondersteuning) zoveel mogelijk opgroeien in ' normale' situaties. Bovendien kost speciale zorg veel geld. Gemeentes zijn alleen al aan de jeugdzorg vele extra miljoenen kwijt, en dat wordt elk jaar meer. 

Stellaard laat in haar betoog zien dat iedereen vindt dat we daar wat aan moeten doen. Tot zover zijn we het eens. Maar het bijzondere is dat de oplossingen die we daarvoor bedenken al jaren niet werken. Sterker nog, de maatregel die we in de jaren zeventig bedachten, was niet effectief. Jaren nadien proberen we echter nog steeds hetzelfde. Soms zijn de teksten uit de eerste periode jaren later haast letterlijk overgenomen. Maar als iets niet werkt, en je herhaalt de oplossing, wordt het probleem niet opgelost. Sterker nog, het probleem komt als een boemerang weer op je af: "boemerang-beleid" , zoals Stellaard mooi formuleert. 

Aan de collegetafel krijgen we een terugkoppeling van de tweedaagse bijeenkomst over dit thema. Hoe kunnen we op een andere manier zorgdragen voor vormen van passend onderwijs en jeugdzorg die wel effectief zijn? Dat blijkt nog niet zo eenvoudig. 
In een mooie bijeenkomst zetten we voorzichtig de eerste stapjes naar andere vormen van jeugdzorg. Loslaten van oude patronen is nog niet zo eenvoudig . En we realiseren ons dat de echte verandering nog wel even gaat duren. Maar zo zijn alle grote ontdekkingen ook tot stand gekomen. Henry Ford ontwikkelde niet een tweede paard om sneller te gaan, maar een nieuwe auto.